Hế thống Mac OSX bao gồm một phông chữ Unicode thật mà được gọi là Lucida Grande. Bạn có thể xem các phông chữ được cài đặt trên máy vi tính của mỉnh bằng cách sử dụng lệnh View Fonts (Xem các phông chữ — phím tắt: quả táo + t) trong trình đơn của chương trình hay bằng cách mở chương trình Font Book (mà thường trong danh mục Applications [Chương trình]).
Mac OSX includes one true Unicode font, called Lucida Grande. You can see all the fonts installed on your computer, by using the View Fonts command in an applications menu, or by opening the program Font Book (usually in the Applications folder).
Phông chữ Lucida Grande trình bày Việt ngữ cho đúng trong kiểu dạng bình thường và in đậm. Lucida Grande không có kiểu dạng in nghiêng hay kiểu dang khác nào. Trên Mạng có một số phông chữ không trả tiền khác, như Gentium mà bao gồm kiểu dạng in nghiêng hay, và Everson Mono mà đơn cách (monospace). Cũng có một nhóm phông chữ Unicode rất đẹp mà được cấu tạo một cách đặc biệt đối với Việt ngữ. Bạn có thể tải phông chữ ấy xuống Mạng, rồi kéo mỗi phông chữ vào danh mục ~/Library/Fonts hay /Library/Fonts, mà còn tuỳ thuộc ai sẽ sử dụng phông chữ ấy: chỉ bạn thôi (~) hay các người dùng máy này. Chữ / có nghĩa là root level: danh sách của danh mục được trình bày khi bạn nhắp đôi vào đĩa cứng của bạn trong trình Finder (bình thương: Applications, Library, System, Users v.v.). Chữ ~ (được gọi là tilde, phát âm thi-l-đợ) có nghĩa là danh mục có tên dùng của bạn, danh mục người dùng của bạn, ở trong danh mục lớp đầu Users (Những người dùng). Các dữ liệu riêng của bạn được cất giữ ở trong danh mục này.
Lucida Grande displays Vietnamese well in the styles Regular and Bold. It doesn't have italic, or any other styles. There are other free Unicode fonts online, like Gentium, which includes a nice italic style, and Everson Mono which is monospaced (sic). There are also a some really beautiful Unicode fonts designed especially for Vietnamese. You can download these fonts, then drag each one into your ~/Library/Fonts or /Library/Fonts folder, depending on whether you want to install the fonts only for your use (~), or for all users of that machine. The / symbol means root level: the list of folders which is displayed when you double-click on your hard disk in the Finder (usually Applications, Library, System, Users etc.). The ~ symbol (called a "tilde") means the folder with your name on it, your user folder, inside the root-level folder "Users". All your personal data is stored inside this folder.
Mặc định trong hế thống Mac OSX là nhiều bố trí bàn phím khác nhau, đối với ngôn ngữ quốc tế khác nhau. Rất tiếc là bố trí bàn phím Việt được cài đặt với hế thống Mac OSX không hỗ trơ Việt ngữ được. Nó chỉ gõ chữ Việt khuôn dạng Unicode tổ hợp (decomposed Unicode). Unicode tổ hợp gõ chữ Việt bằng hai phần, thí dụ nguyên âm và giọng. Chương trình loại Cocoa (được viết để chạy nguyên sản trên Mac OSX: thí dụ TextEdit, Safari) có thể trình bày chữ Unicode tổ hợp cho đúng; chương trình Carbon (khuôn dạng cụ hơn: thí dụ BBEdit, Mozilla) không như thế. Những chương trình hiện có trên Mac OSX bao gồm cả hai loại. Như thế thì chúng tôi cần bố trí bàn phím có thể gõ được Việt ngữ vào các trình hỗ trợ Unicode.
Mac OSX comes with quite a few different keyboard layouts, for different international languages. Unfortunately, the Vietnamese keyboard layout installed with Mac OSX doesn't support the Vietnamese language properly. It only inputs decomposed Unicode. Decomposed Unicode inputs Vietnamese characters in two parts, for example the vowel and the diacritic. Cocoa programs (written to run natively on OSX) can display decomposed Unicode characters correctly; Carbon programs (an older format) cannot. Current Mac OSX programs include both types. In which case we need keyboard layouts which will input Vietnamese properly in all programs that support Unicode.
Đã tìm được một gói bố trí bàn phím Việt loại Unicode dựng sẵn (composed Unicode) ở trang này. Gói ấy bao gồm bố trí loại TCVN, VNI và Telex. Sau khi tải gói ấy xuống Mạng, bạn hãy nhắp đôi vào tập tin ảnh đĩa (disk image — .dmg), rồi nhắp đôi vào tập tin cài đặt ở trong. Sau khi cài đặt, phải khởi động hế thống lại (restart) nên nó có xem bàn phím mới được. Để thiết lập những bố trí bàn phím mới của bạn, hãy mở trình System Preferences (Tham chiếu hế thống) trong Dock (Cụ neo) hay trong danh mục Applications (Những chương trình). Một khi trình ấy mở, có thể chọn một của những thanh khác: nhắp vào Show All (Chỉ hết) để xem các thanh được. Ghi chú: bạn có thể kéo những thanh khác vào (thường dùng) hay ra (ít khi dùng) thanh dụng cụ trong trình này.
There is a package of composed-Unicode Vietnamese keyboard layouts on this page. The package contains the TCVN, VNI and Telex layouts. After downloading it from the Net, double-click on the disk image, then on the installer inside it. After installing, you will have to restart your system, so it can see the new keyboard layouts. To setup your new keyboard layouts, open the System Preferences application from the Dock, or the Applications folder. Once it's open, you can choose one of the various tabs: click on Show All to see them all. N.B.: you can drag tabs into (frequent use) and out of (less frequent) the toolbar in this application.
Lúc này bạn hãy mở tham chiếu International (Quốc tế), rồi nhắp vào thanh Input Menu (Trình đơn gõ). Ở đây có một danh sách dài của tất cả các bố trí bàn phím công bố trên hế thống này. Bạn sẽ tìm được những bàn phím Việt mới ở đáy danh sách này. Ở đây thì bạn có thể chọn bất cứ bàn phím nào, một hay nhiều. Trên hế thống tiếng Anh, một bàn phím tiếng Anh phải có dấu chọn trong danh sách này. Sau đó, các sự chọn theo ý kiến bạn. Lúc này, bạn hãy đánh dấu trong hộp ở cạnh ít nhất một bàn phím Việt, trong ba điều Vietnamese-TCVN, Vietnamese-VNI và Vietnamese-Telex. Bàn phím chỉ có tên Vietnamese là bàn phím mặc định trên hế thống này: không thể loại bỏ nó nên bạn hãy nhớ để tranh nó. Váo bất cứ lúc này, bạn có thể quay trở đây để đổi gì.
Now, open International, then click on the Input Menu tab. Here you can see a long list of all the keyboard layouts available on this system. You'll find your new Vietnamese keyboards at the bottom of the list. On an English system, you will have to have one English-language keyboard ticked, but apart from that, it's up to you. For now, tick at least one of the three layouts: Vietnamese-TCVN, Vietnamese-VNI and Vietnamese-Telex. The keyboard called simply Vietnamese is the default keyboard of this system: it can't be removed, so you'll need to remember to avoid it. You can always come back and change things.
Ở dưới danh sách ấy có mục Show input menu in menubar. Tùy chọn này có ích, vì nó cho phép bạn đổi bàn phím dễ dàng trong khi sử dụng chương trình nào. Khi bạn đánh dấu trong hộp ậy, một trình đơn nhỏ sẽ xuất hiện ở bên phải thanh trình đơn ở đầu màn hình của bạn. Các bàn phím mà bạn đã chọn ở đây sẽ trong trình đơn nhỏ ấy. Khi bạn bấm nút Options (Những tùy chọn), bạn sẽ xem hai lựa chọn hữu ích nữa. Trước hết có câu này:
Command-Space will toggle through the last two scripts selected in the Input Menu.
Có nghĩa là bạn có thể sử dụng cả hai phím lệnh (quả táo) và phím dài đều để bập bênh chỉ hai bàn phím trong Trình đơn gõ: mỗi lần bạn bấm hai phím ấy lẫn nhau, bàn phím được chọn sẽ đổi lại. Tùy nhiên, có lẽ bạn sử dụng hơn hai bàn phím, hoặc có lẽ bạn sử dụng phím tắt ấy rồi.
Holding down Command-Option and typing Space will step through all items in the input menu.
Như thế thì, lựa chọn này rất hữu ích. Khi bạn đã đánh dấu trong hộp ở cạnh nó, bạn có thể đổi bàn phím theo thứ tự: mỗi lần bấm ba phím ấy, đổi đến bàn phím tới trong danh sách ấy. Nếu chỉ có hai bàn phím, lệnh này bập bênh như tính năng ở trên.
Try to match keyboard with text. (When selecting text, try to switch to a keyboard layout or input method appropriate to the text).
Lựa chọn này hữu ích vì hế thống của bạn sẽ thử khớp bàn phím thích hợp với văn bản mà bạn đọc/viết.
Under that list is an item, "Show input menu in menubar". This option is useful, because it allows you to change keyboards easily while using any application. When you check it, a small menu will appear at the right-hand side of your menubar, at the top of your screen. Any keyboards you've chosen here will be in that little menu. When you press "Options", you'll see a couple of other useful choices:
Command-Space will toggle through the last two scripts selected in the Input Menu.
This means that you can use the two Command (Apple) and Spacebar keys to toggle between (only) two keyboards in the Input Menu: each time you press those keys, the selected keyboard will change again. However, you might be using more than two keyboards, or be using that keyboard shortcut already.
Holding down Command-Option and typing Space will step through all items in the input menu.
Now, this option is very useful. When you've ticked it, you can switch keyboards in order: each time you press those three keys, you switch to the next keyboard in the list. If you only have two keyboards, this command works like the feature above.
Try to match keyboard with text. (When selecting text, try to switch to a keyboard layout or input method appropriate to the text).
This one is handy because it means the system will try to match the appropriate keyboard with the text you're reading/writing.
Lời khuyên khác về tham chiếu quốc tế — Other international preference tips
Để xem phím nào gõ chữ nào, bạn có thể đánh dấu chọn ở cạnh Keyboard Viewer trong danh sách bàn phím. Chương trình này như trình KeyCaps của hệ thống trước. Khi bạn mở trình này thì có thể xem (trong mỗi phông chữ của bố trí bàn phím ấy) việc bấm phím nào làm gì. Có ích khi bạn bắt đầu sử dụng một bố trí bàn phím mới.
To see which key inputs which character, you can tick the box next to Keyboard Viewer, in the list of keyboards. This application is like KeyCaps in previous systems. When you open it, you can see (in each font for that keyboard layout) what pressing each key does. This is handy when you're learning to use a new keyboard layout.
Trong tham chiếu Quốc tế (International), thanh đầu là Languages (Những ngôn ngữ khác nhau). Ở đây thì bạn có thể chọn ngôn ngữ của hế thống: trong trình đơn, tài liệu v.v. Trong danh sách ở đây không có Việt ngữ. Nhưng mà, khi bạn bấm nút Edit (Hiệu chỉnh) thì gặp một danh sách dài hơn mà bao gồm Việt. Bạn cũng có thể bỏ chọn những ngôn ngữ mà bạn không cần trong danh sách ngôn ngữ hế thống. Hơn nữa, sau khi bạn đá chọn những ngôn ngữ mà bạn muốn trong danh sách Languages, bạn cũng có thễ kéo ngôn ngữ nào lên hay xuống danh sách ấy. Nếu bạn kéo ngôn ngữ Việt lên đầu danh sách ấy, mỗi khi bạn cài đặt một chương trình có giao diễn Việt ngữ, nó nên tự động khởi động bằng ngôn ngữ ấy. :) Thí dụ, khi bạn thăm nơi Mạng Google thì nó trình bày bằng Việt ngữ! Rất tiếc là chưa có hệ điều hành tiếng Việt nên vẫn còn xem ngôn ngữ hệ thống chuẩn được hiển thị trong Finder và các ứng dụng khác được cài đặt với hệ điều hành OSX. Tuy nhiên, mọi chút ngôn ngữ mình được hiển thị trên máy vi tính của mình thì như ở nhà, lúc ấy tôi cảm thấy vui lòng. Không vì lớp tiếng Anh: quan trọng là tính đồng nhất. :)
In the International preferences, the first tab is Languages. Here you can choose the system language(s): for menus, documentation etc. But Vietnamese isn't in the list! Well... hit the Edit button, and you'll see a longer list which does include Việt. You can also untick languages which you don't need in the system language list. Even better, you can drag languages up and down the list. If you drag Việt to the top of the list, any time you install an application which has a Vietnamese interface, it should automatically launch in that language. :) For example, when you go to Google, it displays in Vietnamese! Unfortunately, there isn't a Vietnamese Mac system yet, so you'll still get your standard system language displayed in the Finder, and other applications installed with your system. Still, every little bit of your own language displayed on your computer is like coming home. It's not about how good your English is, it's about who you are. :)
Trong tham chiếu Quốc tế cũng có thanh Formats (Những khuôn dạng khác nhau). Khi bạn bấm thanh ấy, bạn có thể chọn cách trình bày ngày (Dates), giờ (Times) và số (Numbers). Region (Miền): nếu miền của bạn không trong danh sách này, bạn chỉ đơn giản nhắp vào Show all regions để chọn được miền đúng. Sau đó, những khuôn dạng ở dưới nên thích hợp với nước của bạn. Nếu không, bạn có thể tự đổi mỗi phần bằng cách nhắp vào nút Customize. Nếu bạn không ở Mỹ, chắc là Measurement Units (đơn vị đo) là Metric (hệ thống mét).
There's also a Formats tab in International. When you press it, you can choose how you want Dates, Times and Numbers displayed. If your country isn't in the Regions list, simply press Edit and you can choose the correct one. After that, the formats below should be appropriate to you, but if not, you can click on Customize to change them manually. If you're not living in the U.S., your Measurement Units are probably Metric.
Dù hệ điều hành Mac OSX đã tiến bộ cách gõ ngôn ngữ quốc tế trong ứng dụng Terminal (thiết bị cuối) và hệ thống cửa sổ X11 (hệ thống đồ họa cho chương trình Unix/Linux), vẫn có ích để theo dõi phương pháp gõ khác.
Although the Mac OSX operating system has improved input of International languages in Terminal and the windowing system X11 (a graphical user interface for Unix/Linux programs), it's still useful to keep an eye on other input methods.
Hiện có một dự án gõ Việt ngữ vào mọi ứng dụng và mọi tiểu dụng (applet) loại Java. Dự án này ở SourceForge và có tên VietIME. Có thể đọc chi tiết về nó bằng Việt ngữ trong trang này.
Currently there's a project to input Vietnamese in all Java programs and applets. It's at SourceForge and called VietIME. You can read all about it in English on this page.
Chương trình hỗ trợ Việt ngữ — Programs which support Vietnamese
Bạn có biết chương trình Mac nào hỗ trợ Việt ngữ không? Nếu có, bạn hãy viết cho tôi một thư mà cho tôi biết chương trình nào và địa chỉ Mạng của nó. Tôi sẽ cố gấng duy trì một danh sách trong trang này. Địa chỉ thư điện từ của tôi là clytie ở riverland chấm net chấm au
Do you know of any Mac programs that support Vietnamese? If so, please write to me and tell me the program's name and URL. I'll try to maintain a list on this page. My email address is (địa chỉ ở trên).
